نرم‌افزار ERP چیست و چه کاربردی دارد؟ ...

در دنیای کنونی که با تحول دیجیتال مواجه هستیم، سرعت پردازش داده و پاسخ به خواسته‌ها حرف اول را در موفقیت هر نوع کسب و کار و سازمانی می‌زند. نرم‌افزارهای مدیریت منابع سازمانی (ERP) این امکان را برای مدیران کسب و کارها فراهم کرده‌اند تا هم راستا با تحول دیجیتال، فرآیندهای کاری خود را مدیریت کنند.   

مدیریت اطلاعات برای کسب و کارهای کوچک تا بزرگ کار آسانی نیست اما به‌کارگیری یک سامانه ERP امکان استفاده دقیق و بلادرنگ از اطلاعات را فراهم می‌کند. سامانه‌های ERP پردازش را سریع‌تر کرده و ضمن ساده‌سازی فرآیندهای پیچیده سازمانی، خروجی بهتری را به ارمغان می‌آورند. 

به زبان ساده‌تر، استفاده از نرم‌افزارهای ERP می‌تواند تمام داده‌های مرتبط با یک سازمان از کارمندان و مراجعین تا منابع مالی و تجاری را به صورت نظام‌مند و منظم مدیریت کند.

وقتی از ERP یا مدیریت منابع سازمانی صحبت می‌شود، منظور مجموعه‌ای از نرم‌افزارها و ابزارها است که توسط تیمی از برنامه‌نویسان مسلط به زبان‌های مختلف برنامه‌نویسی، طراحی و توسعه داده شده‌اند. این نرم‌افزارها در اختیار صاحبان کسب و کارها قرار می‌گیرند تا امکان مدیریت نوین، یکپارچه و کارآمد سازمان را برایشان فراهم کنند. 

آنچه مسلم است اینکه توسعه‌دهندگان ERP باید دانش فنی کافی شامل تسلط بر زبان‌های برنامه‌نویسی و مهارت‌ تحلیل نیازهای سازمان و بررسی دقیق فرآیندهای کسب وکارها را داشته باشند تا بهترین ERP را توسعه داده و به سازمان‌ها ارائه دهند. 

برنامه‌نویسی ERP

زبان‌های برنامه‌نویسی بسیار متنوع هستند و کاربردهای متعددی نیز دارند. انتخاب زبان برنامه نویسی مناسب برای توسعه یک نرم افزار مدیریت منابع سازمانی ERP (Enterprise Resource Planning) به عوامل مختلفی بستگی دارد اما به طور کلی زبان‌های برنامه‌نویسی مناسب ERP معمولا از نوع زبان‌های سطح بالا با قابلیت توسعه پذیری بالا هستند تا بتوانند با پایگاه‌داده‌های بزرگ و پیچیده کار کنند. همچنین این زبان‌های برنامه‌نویسی باید امنیت بالایی داشته باشند و امکان توسعه و سفارشی سازی آنها فراهم باشد.  

اما پیش از انتخاب زبان برنامه‌نویسی و تیم توسعه مناسب برای نرم‌افزار ERP باید مراحل توسعه سامانه مدیریت منابع سازمانی را بررسی کرد. 

فرآیند گام به گام توسعه نرم‌افزارهای ERP

1. برنامه‌ریزی و تحلیل

برنامه‌ریزی دقیق و تحلیل فرآیند کسب‌ و کارها، سنگ بنای توسعه موفق یک نرم‌افزار ERP است. دقت در مراحل اولیه مانند پی‌ریزی یک پایه محکم برای یک آسمان‌خراش است؛ بدون آن، کل ساختار در معرض بی‌ثباتی و فروپاشی قرار می‌گیرد. انجام تحقیقات عمیق و تعیین اهداف روشن در این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است. این امر شامل تعریف اهداف و نتایج مشخصی است در توسعه یک سامانه ERP است. 

فرآیند توسعه ERP باید شامل تعیین یک نقشه راه برای تیم توسعه و تحلیل فرآیندهای کسب‌وکارها باشد تا توسعه‌دهندگان سامانه‌های ERP را در راستای بهینه‌سازی و ساده‌سازی فرآیندهای طراحی یاری دهد. بدین منظور توسعه‌دهندگان ابتدا باید عملکرد پیچیده یک سازمان را درک کنند. تحلیل دقیق، آشنایی با گلوگاه‌ها، ناکارآمدی‌ها و نقاطی که خودکارسازی می‌تواند آنها را بهبود ببخشد، حائز اهمیت است.

2. طراحی معماری

طراحی معماری در یک سامانه ERP مرحله‌ای حیاتی است و به طور قابل توجهی بر اثربخشی و طول عمر سیستم تاثیر می‌گذارد. یک معماری قدرتمند باید تعادل ظریفی بین یکپارچگی، مقیاس‌پذیری و انعطاف‌پذیری برای پاسخگویی به نیازهای در حال تکامل یک سازمان ایجاد کند.

یکپارچگی: یکپارچگی و بهم پیوستگی در توسعه سیستم ERP از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا تضمین می‌کند که بدون زحمت داده‌ها بین ماژول‌ها و اجزای مختلف نرم افزار جریان دارند. برای دستیابی به این هدف، از APIهای استاندارد و پروتکل‌های تبادل داده برای تسهیل ارتباط بین بخش‌های مختلف سیستم استفاده می‌شود. علاوه بر این، پیاده‌سازی میان‌افزارها یا پلتفرم‌های یکپارچه‌سازی را که اتصال به برنامه‌های خارجی را ساده می‌کنند، در نظر بگیرید و به ERP اجازه دهید تا به طور هماهنگ در یک چشم‌انداز فناوری گسترده‌تر وجود داشته باشد.

مقیاس‌پذیری: سیستم‌های ERP باید با در نظر گرفتن مقیاس‌پذیری طراحی شوند تا رشد سازمان را با گذشت زمان در خود جای دهند. این امر با طراحی یک سیستم ماژولار شروع می‌شود؛ سیستمی که در آن هر جزء را می‌توان به طور مستقل بدون ایجاد اختلال در کل سیستم ارتقا یا گسترش داد و در عین حال می‌توان تمام اجزاء را به یکدیگر متصل کرد. 

باید در یک ساختار پایگاه داده قوی که قادر به مدیریت حجم داده‌های در حال افزایش باشد، سرمایه‌گذاری کرد. راه‌حل‌های مبتنی بر ابر cloud نیز می‌توانند با اجازه دادن به سازمان‌ها برای افزودن منابع در صورت نیاز، مقیاس‌پذیری را فراهم کنند. مقیاس‌پذیری تضمین می‌کند که سیستم ERP حتی با تکامل کسب‌ و کار موثر و پاسخگو باقی می‌ماند و از نیاز به اصلاحات و تعمیرات اساسی، مکرر و پرهزینه جلوگیری می‌کند.

انعطاف‌پذیری: انعطاف‌پذیری یکی از ویژگی‌های کلیدی یک سیستم ERP مدرن است. سازمان‌ها در فرآیندها، مقررات و شرایط بازار تغییراتی را تجربه می‌کنند که نیاز به تعدیل نرم‌افزار دارد. در هنگام ایجاد نرم افزارهای ERP با انعطاف‌پذیری در معماری، یک طراحی سیستم ماژولار در نظر گرفته می‌شود تا امکان افزودن یا حذف ویژگی‌ها را با حداقل اختلال فراهم می‌کند. از گردش‌های کاری و پیکربندی‌های قابل تنظیم برای تطبیق سیستم با الزامات تجاری در حال تغییر استفاده می‌شود. از فناوری‌ها و چارچوب‌های متن‌باز که امکان اصلاح و بهبود آسان را فراهم می‌کنند نیز در ایجاد سامانه‌های ERP استفاده می‌شود.

 3.  توسعه

مرحله توسعه نرم افزار ERP همان جایی است که طراحی مفهومی شکل گرفته و به یک واقعیت کاربردی تبدیل می‌شود. این مرحله حیاتی، در ابتدا شامل درک از برنامه‌نویسی ERP، کدنویسی، انتخاب زبان‌های برنامه‌نویسی مناسب و استفاده از چارچوب‌هایی است که با اهداف و الزامات پروژه همسو هستند.

کدنویسی قلب توسعه ERP است، جایی که مهندسان نرم‌افزار و توسعه‌دهندگان، طراحی مفهومی را به خطوط کد واقعی تبدیل می‌کنند. این مرحله نیازمند دقت، توجه به جزئیات، و رعایت بهترین شیوه‌های کدنویسی است.

 زبان برنامه‌نویسی مناسب برای نرم‌افزارهای ERP

کدنویس از زبان برنامه‌نویسی استفاده می‌کند. انتخاب زبان‌های برنامه‌نویسی یک تصمیم محوری است که مستقیما بر عملکرد، مقیاس‌پذیری و قابلیت نگهداری سیستم ERP تاثیر می‌گذارد. در حالی که زبان‌های برنامه‌نویسی مختلفی برای توسعه سیستم ERP مناسب هستند، برخی از زبان‌های رایج مورد استفاده عبارتند از:

 جاوا: جاوا که به دلیل قابلیت حمل و استقلال از پلتفرم شناخته می‌شود، یک انتخاب محبوب برای سیستم‌های ERP در مقیاس بزرگ است. این زبان برنامه‌نویسی پشتیبانی قوی برای چند رشته‌ای، امنیت و کتابخانه‌های گسترده ارائه می‌دهد.

 پایتون: سادگی و خوانایی پایتون آن را به یک گزینه جذاب برای نرم‌افزارهای ERP تبدیل کرده است. این زبان در توسعه سریع عالی است و به دلیل تطبیق‌پذیری و اکوسیستم غنی از کتابخانه‌های گسترده است.

 زبان #C: زبان #C یک فناوری مایکروسافت است که اغلب زمانی برای توسعه سیستم ERP انتخاب می‌شود که سازمان‌ها زیرساخت متمرکز بر ویندوز داشته باشند. این زبان به طور یکپارچه با فناوری‌های مایکروسافت ادغام می‌شود و پشتیبانی قوی برای برنامه‌های دسکتاپ ارائه می‌دهد.

 جاوااسکریپت: جاوااسکریپت برای سیستم‌های ERP مبتنی بر وب ضروری است، زیرا رابط‌های کاربری تعاملی و برنامه‌های وب پویا را تقویت می‌کند. این زبان معمولا در ترکیب با فناوری‌های backend مانند Node.js استفاده می‌شود.

 PHP: PHP یک زبان برنامه نویسی اسکریپتی است که به طور گسترده برای توسعه نرم افزارهای تحت وب، از جمله ERP، استفاده می‌شود. PHP جامعه توسعه دهندگان بزرگ و منابع آموزشی فراوانی دارد که می‌تواند به توسعه سریع و آسان نرم افزارهای ERP کمک کند.

Framework یا چارچوب در برنامه‌نویسی ERP

به زبان ساده فریم‌ورک Framework یا همان چارچوب، پایه توسعه نرم‌افزار است. این ابزار ضروری با ارائه یک پایه ساختاریافته و اجزای از پیش ساخته شده، فرآیند توسعه را ساده می‌کند. توسعه نرم‌افزارهای ERP نیز نیازمند استفاده از چارچوب‌های متناسب با زبان‌های برنامه‌نویسی خاص خود است. از جمله فریم‌ورک‌های رایج و مفید در توسعه نرم‌افزارهای ERP می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

Spring Framework (جاوا): اسپرینگ فریم‌ورک، توسعه سیستم‌های ERP پیچیده را با ارائه پشتیبانی جامع برای جنبه‌های مختلف مانند تزریق وابستگی ((Dependency Injection))، امنیت و دسترسی به داده‌ها را ساده می‌کند.

Django (پایتون): جنگو یک چارچوب سطح بالا برای پایتون است که توسعه سیستم ERP مبتنی بر وب را تسریع می‌بخشد. این فریم‌ورک، احراز هویت داخلی، مدیریت پایگاه داده و یک رابط مدیریت برای نمونه‌سازی سریع را ارائه می‌دهد.

NET Framework (#C).: برای توسعه‌دهندگان #C، چارچوب NET. یک انتخاب عالی است که طیف گسترده‌ای از ابزارها و کتابخانه‌ها را برای توسعه برنامه ERP در ویندوز ارائه می‌دهد.

React و Angular (جاوااسکریپت): وقتی صحبت از سامانه‌های ERP مبتنی بر وب می‌شود، چارچوب‌های جاوااسکریپت مانند انگولار و ری‌اکت در ایجاد نرم‌افزار ERP در رابط‌های پویا، پاسخگو و کاربرپسند بسیار مفید هستند.

4. تست

تست بخش جدایی‌ناپذیر توسعه هر نرم‌افزاری از جمله نرم‌افزارهای ERP است و اهمیت آن را نمی‌توان دست کم گرفت. تست دقیق ضامن آن است که سیستم ERP همانطور که انتظار می‌رود کار می‌کند، الزامات کاربر را برآورده می‌کند و عاری از اشکالاتی است که به طور بالقوه می‌توانند عملیات حیاتی کسب‌ و کار را مختل کنند.

 چرا تست نرم‌افزار اهمیت دارد؟

تضمین کیفیت: تست کامل، محور اصلی تضمین کیفیت یک نرم‌افزار است. تست اقدام اصلی است که توسط آن توسعه‌دهندگان مشکلات را قبل از استقرار سیستم ERP در محیط عملیاتی شناسایی و اصلاح می‌کنند. این امر به جلوگیری از اختلالات و از کارافتادگی پرهزینه که ممکن است به دلیل نقص‌های نرم‌افزاری رخ دهد، کمک می‌کند.

رضایت کاربر: کاربران انتظار دارند سیستم‌های ERP قابل اعتماد باشند و استفاده آنها نیز آسان باشد. تست دقیق تضمین می‌کند که نرم‌افزار با انتظارات کاربر همسو شده و منجر به رضایت بیشتر کاربران شود. 

تشخیص ​خطا: تست، اشکالات و مشکلاتی را که ممکن است در مرحله توسعه آشکار نباشند، کشف می‌کند. این امر شامل انواع مختلف تست، مانند تست عملکردی و یکپارچگی است که به طور سیستماتیک مشکلات را شناسایی و برطرف می‌کنند. با حل این مشکلات در مراحل اولیه، کسب‌وکارها را از زیان‌های مالی احتمالی و گلوگاه‌های عملیاتی حفظ می‌کند. 

دقت داده‌ها: سیستم‌های ERP حجم عظیمی از داده‌های حیاتی کسب و کارها را مدیریت می‌کنند. تست دقیق، صحت پردازش داده‌ها را بررسی می‌کند و این ضمانت را می‌دهد که اطلاعات به درستی بین ماژول‌های مختلف جریان می‌یابند. یکپارچگی داده‌ها برای تصمیم‌گیری آگاهانه و رعایت الزامات قانونی حیاتی است.

انطباق و امنیت: بسیاری از صنایع مشمول استانداردهای قانونی و امنیتی هستند. تست تضمین می‌کند که سیستم ERP با این مقررات مطابقت دارد و شامل اقدامات امنیتی محکم برای محافظت از داده‌های حساس است. این امر به ویژه در بخش‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی و مدیریت امور مالی حیاتی است.

صرفه‌جویی در هزینه: تست نرم‌افزار در درازمدت منجر به صرفه‌جویی قابل توجهی در هزینه‌ها می‌شود. شناسایی و رفع مشکلات در مراحل اولیه فرآیند توسعه، بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر از رسیدگی به آنها پس از استقرار نرم‌افزار است.

5. استقرار و پشتیبانی

استقرار یکی از مراحل اصلی در توسعه هر نرم‌افزاری برای اطمینان از انتقال بدون اشکال از مرحله توسعه به مرحله استفاده عملی، و همچنین حفظ اثربخشی سیستم و همسویی آن با نیازهای در حال تکامل کسب و کار است. 

 استراتژی‌های استقرار:

استراتژی‌های استقرار می‌توانند وابسته به ترجیحات و الزامات سازمانی متفاوت باشند. برخی، استقرار مرحله‌ به مرحله را انتخاب می‌کنند و ماژول‌های ERP را به صورت تدریجی ارائه می‌کنند. این رویکرد با اقدامات ضروری، مانند مدیریت مالی و موجودی، آغاز می‌شود و به تدریج که کاربران با نرم‌افزار آشنا می‌شوند، توسعه‌دهندگان ماژول‌های دیگر را معرفی می‌کنند. در مقابل، رویکرد استقرار یکباره  و همزمان شامل پیاده‌سازی همزمان کل سیستم ERP در سراسر شرکت است که دسترسی فوری به همه قابلیت‌ها را به صورت همزمان ارائه می‌دهد. این روش نیز نیازمند برنامه‌ریزی و آزمایش دقیق است. یک رویکرد دیگر، استقرار آزمایشی نرم‌افزار است. در این روش یک گروه یا بخش کوچکتر سیستم را در یک محیط کنترل‌شده و قبل از اجرای گسترده‌تر مستقر کرده و آزمایش می‌کنند.

 پشتیبانی و به‌روزرسانی مداوم:

پشتیبانی مدام یک جنبه‌ حیاتی برای نرم‌افزارهای مدیریت منابع سازمانی ERP است. به‌روزرسانی‌های منظم برای حفظ امنیت، انطباق و رقابت سیستم ضروری هستند. این به‌روزرسانی‌ها شامل به‌روزرسانی نرم‌افزاری، رفع اشکالات و بهبود ویژگی‌های سامانه ERP است. در این مرحله باید آموزش و پشتیبانی از کاربر در اولویت باشد تا اطمینان حاصل شود که کارکنان در استفاده از سیستم ERP مهارت دارند. ارائه پشتیبانی پاسخگو برای رفع مشکلات و پاسخ به سوالات کمک می‌کند تا اعتماد کاربران حفظ شود. 

علاوه بر به‌روزرسانی و پشتیبانی، نظارت مداوم بر عملکرد سامانه، برای اطمینان از کارایی آن و بهینه‌سازی سامانه و شناسایی و رفع مشکلات آتی بسیار ضروری است. همچنین، به‌روزرسانی‌های امنیتی برای مقابله با تهدیدات سایبری  و محفاظت از داده‌ها و انطباق با مقررات ملی بسیار مهم است. از سوی دیگر، مقیاس‌پذیری نرم‌افزار همراستا با رشد کسب‌وکارها یک ملاحظه کلیدی است. سیستم ERP باید کاربران جدید، حجم عظیمی از داده‌های در حال رشد و درخواست‌های تجاری در حال تکامل را در خود بگنجاند. ایجاد یک مکانیزم بازخورد برای ثبت ورودی‌ها و پیشنهادات کاربر برای به‌روزرسانی‌ها و بهبودهای آینده ارزشمند است و تضمین می‌کند که سیستم ERP با نیازهای کسب‌وکار همسو باقی می‌ماند.

سخن پایانی با توسعه‌دهندگان

سفر در دنیای توسعه نرم‌افزارهای ERP و درک چگونگی برنامه‌نویسی در سامانه مدیریت منابع سازمانی، نیازمند برنامه‌ریزی و اجرای دقیق است. با درک اینکه توسعه سیستم‌های ERP می‌تواند با ساده‌سازی عملیات، بهبود تصمیم‌گیری و کاهش هزینه‌ها، انقلابی در مدیریت و پیشرفت کسب‌ و کارها ایجاد کند، شروع مسیر توسعه نرم‌افزار ERP با اهداف روشن و درک عمیق از فرآیندهای کسب‌ و کار بسیار مهم است.

طراحی یک معماری مقیاس‌پذیر و انعطاف‌پذیر، همراه با تست دقیق، پایه‌ مستحکمی برای موفقیت در این مسیر خواهد بود. استقرار و پشتیبانی دائمی نیز برای حفظ یکپارچگی و دوام استفاده از نرم‌افزار ERP به همان اندازه حیاتی هستند.

پایان/