علوم اجتماعی در عصر کلان داده‌ها و هوش مصنوعی

بررسی علوم اجتماعی در عصر داده‌های عظیم، کمک شایانی به ارائه راه‌حل‌های واقعی برای مشکلات نوظهور اجتماعی می‌کند. طلوع عصر دیجیتال با حضور همه‌جانبه کامپیوترها همراه شد و جوامع امروزی و به تبع آن زندگی تک تک افراد جامعه تحت تاثیر دیجیتالی شدن متحول شده است. از این رو مطالعه علوم اجتماعی در عصر داده‌های عظیم و هوش مصنوعی، طی یک دهه گذشته شتاب بیشتری گرفته است.

 کلان‌داده‌ها و هوش مصنوعی، تمام جنبه‌های زندگی بشر را فرا گرفته‌اند. در عصر اطلاعات، انقلاب فناورانه ناگزیر فرصت‌ها و حوزه‌های تحقیقاتی جدیدی را در علوم اجتماعی خلق می‌کند، و پتانسیل قابل‌ توجهی را برای محققان فراهم می‌آورد تا سوالات جدیدی مطرح کرده و ابزارهای موثرتری برای درک مسائل اجتماعی توسعه دهند. 

در راستای یافتن راه‌حل‌هایی برای مسائل و مشکلات اجتماعی نوین، اکنون بیش از هر زمان دیگری ضروری است که دانش و مهارت‌های رشته‌های مختلف گرد هم آیند تا با اتخاذ دیدگاهی جامع، ایده‌ها و راه‌حل‌های جدید برای رفع مشکلات اجتماعی پیدا شود. 

 ظهور کلان‌داده (Big Data) و هوش مصنوعی (AI) ــ یا به عبارت بهتر هوش مصنوعی مولد (Generative AI) ــ رویکردهای جدیدی را برای تحلیل و درک رفتارهای اجتماعی فراهم کرده‌اند. این فناوری‌ها امکان پردازش حجم عظیمی از اطلاعات را فراهم آورده و به پژوهشگران کمک می‌کنند تا الگوهای پیچیده اجتماعی را کشف کنند. 

در مقاله دیگ​​​​ری درباره مطالعات دیجیتال در عصر ارتباطات بخوانید

دانشمندان علوم اجتماعی سالیان سال در حال مطالعه و مدل‌سازی اجتماعی بودند و این روند در دوران کلان داده‌ها و هوش مصنوعی نیز ادامه پیدا کرده است. آنچه مسلم است ساختارهای اجتماعی تحت تاثیر سبک زندگی دیجیتال تغییراتی را شاهد هستند که بشر تاکنون تجربه آن را نداشته است. از این رو، علوم اجتماعی باید دگرگونی‌ها را بپذیرد و ساختارها و متدهای مطالعات اجتماعی نیز باید تغییر کنند.

ذکر این نکته ضروری است که ارتباطات دیجیتال ارتباط میان دو ماشین و ابزار مکانیکی نیست بلکه ارتباط میان انسان‌هایی است که از آن استفاده می‌کنند. بنابراین مطالعه علوم اجتماعی در عصر کلان داده‌ها و هوش مصنوعی معنا پیدا می‌کند.

کلان داده و علوم اجتماعی  

کلان‌داده به مجموعه‌های عظیمی از اطلاعات اشاره دارد که با سرعت بالا تولید شده و تنوع زیادی دارند. این داده‌ها شامل اطلاعاتی از شبکه‌های اجتماعی، داده‌های سازمانی، تراکنش‌های مالی، اطلاعات مکانی و موارد دیگر هستند. در علوم اجتماعی، کلان‌داده‌ها ابزار قدرتمندی برای مطالعه الگوهای رفتاری، تحلیل نگرش‌های عمومی و پیش‌بینی روندهای اجتماعی محسوب می‌شوند.

یکی از مهم‌ترین مزایای کلان‌داده در علوم اجتماعی، امکان تحلیل گسترده اطلاعات در سطح جوامع مختلف است. به عنوان مثال، داده‌های شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و فیس‌بوک می‌توانند برای بررسی احساسات عمومی درباره یک موضوع خاص مورد استفاده قرار گیرند. همچنین، تحلیل کلان‌داده می‌تواند در پیش‌بینی تحولات اجتماعی، مانند انتخابات یا تغییرات اقتصادی، کاربرد داشته باش

کلان داده، سوخت ضروری سیستم‌هایی است که هوش مصنوعی را به حرکت در می‌آورند. حجم داده‌ها به قدری زیاد است که پردازش آنها با روش‌های سنتی تقریبا امکان ناپذیر است. از این رو، تکنیک‌های پیشرفته و سیستم‌های هوش مصنوعی پردازش کلان داده را انجام می‌دهند. از این جهات کلان داده و هوش مصنوعی در هم تنیده هستند.

حین پردازش داده‌ها، فناوری هوش مصنوعی امکان استخراج روندها، الگوها و بینش‌ها را دارد. هوش مصنوعی درواقع شیوه محاسبه نوین است که با استفاده از طیف عظیمی از فناوری‌ها و پردازشگرها برای ماشین‌ها امکان تقلید هوش انسانی را فراهم می‌کند. یادگیری ماشین، یک زیرمجموعه از هوش مصنوعی است که با کمک داده و الگوریتم به اتخاذ تصمیم و پیش‌بینی کمک می کند. یادگیری عمیق هم یک قدم فراتر گذاشته و با استفاده از شبکه عصبی، حجم عظیمی از داده‌ها را پردازش می‌کند. همین پردازش داده‌ها کمک شایانی به مطالعات اجتماعی در سطح ملی می‌کند.

هوش مصنوعی و تحلیل‌های اجتماعی 

هوش مصنوعی با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین و شبکه‌های عصبی قادر است الگوهای پنهان در داده‌های اجتماعی را شناسایی کرده و پیش‌بینی‌هایی دقیق ارائه دهد. برخی از کاربردهای هوش مصنوعی در علوم اجتماعی عبارتند از:

• تحلیل احساسات و نگرش‌های عمومی: با پردازش داده‌های متنی از شبکه‌های اجتماعی، می‌توان احساسات مردم را نسبت به موضوعات مختلف تحلیل کرد. این روش در حوزه‌هایی مانند بازاریابی، سیاست و مدیریت بحران بسیار مفید است.
• پیش‌بینی روندهای اجتماعی: مدل‌های یادگیری ماشین قادرند با تحلیل داده‌های گذشته، روندهای آینده را پیش‌بینی کنند. به عنوان مثال، در حوزه اقتصاد می‌توان با استفاده از داده‌های مالی، روند تورم یا بیکاری را بررسی کرد.
• تحلیل رفتار جمعی: هوش مصنوعی می‌تواند الگوهای رفتاری گروه‌های مختلف را بررسی کرده و تأثیر عوامل اجتماعی بر تصمیم‌گیری‌های فردی را تحلیل کند.

انسان در تعامل با کامپیوتر

تحول دیجیتال به طور قابل توجهی و به طرق مختلف بر علوم اجتماعی تاثیرگذار است. کلان داده و هوش مصنوعی مسلما فرآیندهای اجتماعی را دچار دگرگونی کرده و این فرآیندها را به سوی انطباق با عصر جدید پیش می‌برد. تولید داده‌ها عظیم و اشکال و قالب‌های مختلف به راحتی قابل دسترسی و دتحلیل هستند. فناوری‌های نآورانه دیجیتال مانند هوش مصنوعی مولد امکان تحلیل این داده‌ها و جمع‌آوری آن را بر اساس الگوریتم‌های توسعه یافته در قالب‌های مختلف فراهم کرده است. 

انسان در تعامل با کامپیوتر و در تعامل با انسان‌های دیگر رفتارهایی متفاوت از دوران گذشته بروز می‌دهد که قابل بررسی و تحلیل است. اما این تحلیل و بررسی با کمک کلان داده‌ها و هوش مصنوعی مولد به مراتب آسان‌تر و دقیق‌تر انجام می‌گیرد.

سخن پایانی

در عصر زندگی میان داده‌های عظیم و هوش مصنوعی، علوم اجتماعی دیگر نمی‌تواند محدود به روش‌های سنتی باشد. امروزه، ترکیب تحلیل‌های کمی و کیفی با ابزارهای هوش مصنوعی و با دسترسی به کلان داده‌ها، امکان بررسی مسائل اجتماعی را با دقت و گستردگی بیشتری فراهم کرده است. از تحلیل شبکه‌های اجتماعی گرفته تا مدل‌سازی رفتارهای جمعی، روش‌های نوین پژوهشی می‌توانند فرصت‌هایی را برای شناخت بهتر پویایی‌های اجتماعی به وجود آورند. این روند نشان‌دهنده آن است که علوم اجتماعی ضمن تاثیرپذیری از فناوری ــ به عنوان یک حوزه پویا و در حال توسعه ــ روش‌های نوین و بعضا خلاقانه برای تحلیل دنیای پیچیده امروز ارائه می‌کند.

پایان/